หลักกรรมสำหรับคนสมัยใหม่

โ ด ย : พระธรรมปิฎก ( ป.อ.ปยุตฺโต )
การบรรยายในวันนี้ ท่านกำหนดให้พูดเรื่องกรรม
เรื่องกรรม เป็นหลักธรรมที่สำคัญมากในพระพุทธศาสนา
นอกจากสำคัญแล้ว ก็เป็นหัวข้อ ที่มีคนมักมีความสงสัย
เข้าใจกันไม่ชัดเจนในหลายแง่ หลายอย่าง
บางครั้ง ก็ ทำให้นักเผยแผ่พระพุทธศาสนา
ประสบความยากลำบากในการที่จะชี้แจง อธิบาย หรือ
ตอบปัญหา ไขข้อสงสัย แนวการอธิบาย เรื่องกรรม
การอธิบายเรื่องกรรมนั้น

โดยทั่วไปมักจะพูดกันเป็น ๒ แนว
แนวที่ได้ยินกันมากคือ แนวที่พูดอย่างกว้างๆเป็นช่วงยาวๆ
เช่นพูดว่า คนนี้ เมื่อสมัยก่อนเคยหักขาไก่ไว้
แล้วต่อมาอีก ๒๐ ถึง ๓๐ปี โดนรถชนขาหัก
ก็ บอกว่า เป็นกรรมที่ไปหักขาไก่ไว้
หรือ คราวหนึ่ง หลายสิบปีแล้วไปเผาป่า ทำให้สัตว์ตาย
ต่อมา อีกนานทีเดียว อาจจะแก่เฒ่าแล้ว
มีเหตุการณ์เป็นอุบัติภัยเกิดขึ้น ไฟไหม้บ้าน
แล้วถูกไฟคลอกตายนี้
เป็นการอธิบาย เล่าเรื่อง หรือ บรรยายเกี่ยวกับกรรมแบบหนึ่ง
ซึ่งมักจะได้ยินกันบ่อยๆการอธิบายแนวนี้มีความโลดโผน
น่าตื่นเต้นน่าสนใจ บางทีก็อ่านสนุก เป็นเครื่องจูงใจคน
ได้ประเภทหนึ่ง
แต่ คนอีกพวกหนึ่งก็มองไปว่า ไม่เห็นเหตุผลชัดเจน
การไปหักขาไก่ไว้ กับ การมาเกิดอุบัติเหตุรถชนในเวลาต่อมา
ภายหลังหลายสิบปีนั้น มีเหตุผลเชื่อมโยงกันอย่างไร
ผู้ที่เล่าก็ไม่อธิบายชี้แจงให้เห็นทำให้เขาเกิดความสงสัย
คนที่หนักในเรื่องเหตุผล เมื่อไม่สามารถชี้แจง เหตุปัจจัย
เชื่อมโยงให้เขามองเห็นชัดเจน
เขาก็ไม่ยอมเชื่อยิ่งสมัยนี้เป็นสมัยที่ถือว่าวิทยาศาสตร์เจริญ
คนต้องพูดจากันให้มีเหตุผล อธิบายให้เห็นจริงเห็นจังได้ว่า
เรื่องโน้นกับเรื่องนี้สัมพันธ์กันอย่างไร
เมื่อเราไม่ชี้แจงเหตุผล เชื่อมโยงให้เขาเห็นเขาก็ไม่ยอมเชื่อ
ก็เป็นปัญหาเกิดขึ้น และ เราก็ชอบอธิบายกัน ในแง่นี้ด้วย

เพราะฉะนั้น จึงไม่สามารถน้อมใจ คนจำนวนมิใช่น้อย
ที่ถือตนว่าเป็นคนมีเหตุผลหรือ เป็นผู้มีลักษณะจิตใจ
หรือ มีท่าทีแบบวิทยาศาสตร์
การอธิบายแบบที่ ๒ ก็คืออธิบายในแง่ของเหตุ ปัจจัยที่เชื่อมโยง
ให้เห็นชัด ซึ่งกลายเป็นเรื่องละเอียดลึกซึ้ง เป็นเรื่องที่ยากอยู่
จะต้องอาศัยการพินิจพิจารณาและ การศึกษาหลักวิชามาก
การอธิบาย ในแนวแยกแยะเหตุผลนี้
บางทีเป็นเรื่องที่หาถ้อยคำมาพูด ให้มองเห็นชัดเจน ได้ยาก
จึงเป็นวิธีที่ไม่ค่อยมีผู้ใช้หรือ เราไม่ค่อยมีเวลาที่จะอธิบาย
เพราะคนส่วนใหญ่จะมาพบกันในที่ประชุมเพียงชั่วเวลาชั่วโมง
๒ ชั่วโมง ซึ่งจะพูด กันได้ก็แต่ เรื่องในขั้นตัว อย่างหยาบๆ
มองช่วงไกลๆเท่านั้น
สำหรับเรื่องที่จะพูดกัน ในวันนี้
คิดว่า เราควรจะมาหาทาง พิจารณาในแง่วิเคราะห์ หรือ แยกแยะ
ความเป็นเหตุ เป็นผล เท่าที่จะเป็นไปได้
ขอให้ลองมาพิจารณาดูกันว่า
จะอธิบายได้อย่างไรโปรดติดตามต่อ.....


อ่านฉบับเต็มได้ที่
http://dhammathai.org/store/karma/karma01.php