มะขาม

Image:มะขาม.JPGImage:มะขาม2.JPG

1. ชื่อ มะขาม

2. ชื่ออื่น มะขามไทย ตะลูบ ม่องโคล้ง มอดเล ส่ามอเกล หมากแกง อำเปียล บักขาม ขามใต้ มะขามกะดาน มะขามขี้แมว

3. ชื่อวิทยาศาสตร์ Tamarindus indica Linn.

4. วงศ์ CAESALPINIACEAE

5. ชื่อสามัญ Tamarind

6. แหล่งที่พบ พบทั่วไปของทุกภาค

7. ประเภทไม้ ไม้ยืนต้น

8. ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ต้น เป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ แตกกิ่งก้านสาขาตรงส่วนยอดของต้น ต้นใหญ่แข็งแรงมาก สูงประมาณ 7 เมตร เปลือกต้นสีน้ำตาลอ่อน ขรุขระและหนาแตกสะเก็ดเป็นร่องเล็กๆ

ใบ เป็นใบประกอบใบเล็กออกเป็นคู่เรียงตามก้านใบ ประมาณ 10-18 คู่ ลักษณะใบย่อยเป็นรูปขอบขนานปลายใบและโคนใบมน กว้าง 2.5 มม. มีสีเขียวเข้ม

ดอก ออกเป็นช่อเล็กๆ อยู่ตามบริเวณปลายกิ่ง ช่อหนึ่งจะมีดอกประมาณ 10-15 ดอก มีกลีบเล็กเป็น สีเหลืองและมีจุดประสีแดงอยู่ตรงกลางดอก

ผล เป็นฝักรูปร่างยาวหรือโค้ง ยาว 5-20 ซม. กว้าง 1-2 ซม. ฝักอ่อนมีเปลือกสีเขียวอมเทาหรือน้ำตาลเกรียมเนื้อในติดกับเปลือก เมื่อแก่ฝักเปลี่ยนเป็นเปลือก

แข็ง เปราะ กรอบ หักง่าย สีเทาอมน้ำตาล หรือสีน้ำตาล ในผลมีเนื้อเยื่อแรกๆ เป็นสีเหลืองอ่อนแล้วเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลเข้มหุ้มเมล็ด เมล็ดค่อนข้างกลม ผิวเปลือกเกลี้ยงสีดำ

หรือสีน้ำตาลเข้ม เรียงเป็นแถวอยู่ภายในฝัก


9. ส่วนที่ใช้บริโภค ยอดอ่อน ใบอ่อน ดอกอ่อน ผลอ่อน / แก่

10. การขยายพันธุ์ เมล็ด ตอนกิ่ง ทาบกิ่ง ติดตา ต่อกิ่ง

11. สภาพแวดล้อมที่เหมาะสม เป็นไม้กลางแจ้งชอบแสงแดด เติบโตได้ดีในดินทุกสภาพทนแล้งได้ดี

12. ฤดูกาลที่ใช้ประโยชน์ ฤดูฝน (ยอดอ่อน ใบ ดอก) ฤดูหนาว (ผลอ่อน / แก่)


13. คุณค่าทางอาหาร คุณค่าทางอาหารในส่วนที่รับประทานได้ 100 กรัม ประกอบด้วย

Cal Moist ure Protein Fat CHO Fibre Ash . Ca P Feย  A.I.U B1ย  B2 Niacin C
Unit % Gm. Gm. Gm. Gm. Gm mg. mg. mg. mg. mg. mg. mg.
ยอดอ่อน 54 84.3 3.6 0.3 9.4 1 1.4 19 38 1 1666 1.18 0.23 2.35 53
ผลสดอ่อน 70 75.6 2.3 0.2 14.6 6.3 0.9 429 14 3 867 0.08 0.34 1.5 44
มะขามเปียก 43 19 2 0.8 6.9 6.5 2.6 314 280 22.7 0 0.34 0.09 2.6 13


14. การปรุงอาหาร ยอดอ่อน ใบอ่อน ดอก มีรสเปรี้ยว ให้รสเปรี้ยวในอาหาร เช่น ต้มยำ ต้มโคล้ง ต้มไก่ ปลา แกงเห็ด แกงส้ม

ผลอ่อน นำมาประกอบอาหาร เช่น น้ำพริกมะขาม

ผลแก่ นำส่วนเนื้อในผลมาคั้นเป็นน้ำปรุงอาหาร เช่น แกงส้ม

15. ลักษณะพิเศษ ยอดอ่อน ใบอ่อน ดอกและผลอ่อน-แก่ มีรสเปรี้ยวฝาด สรรพคุณ ขับ (ล้าง) เสมหะในลำไส้ แก้บิด แก้ไอ

16. ข้อควรระวัง -

17. เอกสารอ้างอิง

กองโภชนาการ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. 2535. คุณค่าทางโภชนาการของอาหารไทย. 97 หน้า.

กองโภชนาการ กรมอนามัย. 2530. ตารางแสดงคุณค่าอาหารไทยในส่วนที่กินได้ 100 กรัม. 48 หน้า.

คณะอนุกรรมการประสานงานวิจัยและพัฒนาทรัพยากรป่าไม้และไม้โตเร็วอเนกประสงค์. 2540. ไม้อเนกประสงค์ กินได้. 486 หน้า.

เต็ม สมิตินันทน์. 2523. ชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย (ชื่อพฤกษศาสตร์-ชื่อพื้นเมือง). กรมป่าไม้ 379 หน้า.

มูลนิธิโตโยต้าประเทศไทยและสถาบันวิจัยโภชนาการ มหาวิทยาลัยมหิดล. 2541. มหัศจรรย์ผัก 108. พิมพ์ครั้งที่4. 411 หน้า.

สถาบันการแพทย์แผนไทย กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข. 2542. ผักพื้นบ้านภาคกลาง 279 หน้า.

สถาบันการแพทย์แผนไทย กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข. 2542. ผักพื้นบ้านภาคอีสาน 302 หน้า.

สถาบันการแพทย์แผนไทยและกองทุนสิ่งแวดล้อมโลก. 2537. ผักพื้นบ้าน (ภาคใต้) ทางเลือกในการผลิตและ การบริโภค 114 หน้า.

สำนักงานคณะกรรมการการสาธารณสุขมูลฐาน สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข สถาบันการแพทย์แผนไทย กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข. 2538. ผักพื้นบ้าน : ความหมายและภูมิปัญญาของสามัญชนไทย 261 หน้า.


ที่มา http://www2.doae.go.th/library/vegetable/index.htm

กลับไปหัวข้อ ไม้ยืนต้น

กลับไป ผัก กลับหน้าแรก