1. ชื่อ ชะมวง
2. ชื่ออื่น ส้มม่วง หวากโมก มวง กะมวง ตระมูง ส้มงวง ส้มโมง มวงส้ม กานิ
3. ชื่อวิทยาศาสตร์ Garcinia cowa Roxb.
4. วงศ์ GUTTIFERAE
5. ชื่อสามัญ Cowa
6. แหล่งที่พบ ภาคใต้ ภาคตะวันออก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
7. ประเภทไม้ ไม้ยืนต้น
8. ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ต้น ไม้ยืนต้นขนาดกลาง สูง 4 - 10 เมตร แตกกิ่งสาขาของลำต้นเปลือกต้นสีน้ำตาลเข้ม
ใบ ใบเดียวขอบใบเรียบ ใบหนายาวสีเขียวอ่อนหรือเขียวอมม่วงแดง ใบออกเป็นคู่ตรงข้ามกัน บริเวณปลายกิ่งมักแตกเป็น
1 - 3 ยอด ตัวใบค่อนข้างหนาและด้านสีขาวกว้าง 1.2 - 1.9 ซม. ตัวใบยาว 18 - 20 ซม. ขอบใบเรียบมีกลิ่นเล็ก
น้อย ไม้ผลัดใบ
ดอก ดอกสีขาวนวลมี 3 กลีบ มีขนาดเล็กกลีบแข็งสีนวลเหลืองมีกลิ่นหอม ออกจำนวนมาก ขนาด 1 - 1.5 ซม. ดอกออก
ตามกิ่ง
ผล ผลทรงกลมข้างผลเว้าเป็นพู เมื่อสุกมีสีเหลืองส้ม ผลมีเนื้อหนาสีเหลืองรสฝาด และมีเมล็ดอยู่ภายใน จำนวน 4 - 6 เมล็ด
9. ส่วนที่ใช้บริโภค ยอดอ่อนใบอ่อน
10. การขยายพันธุ์ เมล็ด ตอนกิ่ง
11. สภาพแวดล้อมที่เหมาะสม ป่าโคก ป่าโปร่ง
12. ฤดูกาลที่ใช้ประโยชน์ เดือน พฤษภาคม
13. คุณค่าทางอาหาร ในส่วนใบชะมวงที่รับประทานได้ 100 กรัม มีองค์ประกอบทางโภชนาการดังนี้
Cal 52 Unit
Moist ure 84.1 %
Protein 1.9 Gm.
Fat 0.6 Gm.
CHO 9.6 Gm.
Fibre 3.2 Gm.
Ash . 0.6 Gm
Ca 27 mg.
P 13 mg.
Feย 1.1 mg.
A.I.U 7333
B1ย 0.7 mg.
B2 0.04 mg.
Niacin 0.2 mg.
C 29 mg.
14. การปรุงอาหาร ยอดอ่อนใบอ่อน รับประทานเป็นผักสดร่วมกับน้ำพริก ป่นแจ่ว นำไปปรุงอาหาร เช่น แกงกับหมู ต้มส้ม
15. ลักษณะพิเศษ ยอดอ่อนใบอ่อน มีรสเปรี้ยวช่วยระบายท้อง แก้ไข้ กัดฟอกเสมหะ แก้ธาตุพิการ
16. ข้อควรระวัง -
17. เอกสารอ้างอิง
คณะอนุกรรมการประสานงานวิจัยและพัฒนาทรัพยากรป่าไม้และไม้โตเร็วอเนกประสงค์. 2540. ไม้อเนกประสงค์กินได้. 486 หน้า.
เต็ม สมิตินันทน์. 2523. ชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย (ชื่อพฤกษศาสตร์ - ชื่อพื้นเมือง). กรมป่าไม้ 379 หน้า.
มูลนิธิโตโยต้าประเทศไทยและสถาบันวิจัยโภชนาการมหาวิทยาลัยมหิดล. 2541. มหัศจรรย์ผัก 108. พิมพ์ครั้งที่ 4. 411 หน้า
วัชรี ประชาศรัยสรเดช. 2542. ผักพื้นเมือง เหนือ อีสาน ใต้. 81 หน้า.
สถาบันการแพทย์แผนไทย กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข. 2542. ผักพื้นบ้านภาคอีสาน 302 หน้า.
สถาบันการแพทย์แผนไทย กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข. 2542. ผักพื้นบ้านภาคใต้ 279 หน้า
สถาบันการแพทย์แผนไทย กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข. 2542. ผักพื้นบ้านภาคเหนือ หน้า
สถาบันวิจัยและฝึกอบรมการเกษตรสกลนคร สถาบันเทคโนโลยีราชมงคล กระทรวงศึกษาธิการ. ผลการประชุมสัมมนาเชิงปฏิบัติการผักพื้นบ้านอาหารธรรมชาติอีสาน ครั้งที่ 2. 177 หน้า.
สำนักงานคณะกรรมการการสาธารณสุขมูลฐาน สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข สถาบันการแพทย์แผนไทย กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข. 2538. ผักพื้นบ้าน : ความหมายและภูมิปัญญาของสามัญชนไทย 261 หน้า.